امروز وقتی صحبت از سرمایه گذاری در پروژه های زیرساختی در آفریقا و تغییر چهره این قاره پیر مطرح می گردد، باید اذعان کرد که چینی ها در این زمینه گوی سبقت را از سرمایه گذاران اروپایی و آمریکایی ربوده اند.

سرمایه گذاران چینی با بهره گیری از الگوهای برتر کسب وکار نه تنها از همتایان اروپایی و آمریکایی خود در بازار آفریقا پیشی گرفته اند، بلکه با افزایش پرشتاب سرمایه گذاری های خود در زیرساخت های آفریقا، کشورهای این قاره را نیز در نقشه دنیای شدن گنجانده اند.

بر اساس گزارش سال 2018 کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (آنکتاد) از وضعیت سرمایه گذاری در دنیا، میزان سرمایه گذاری چینی ها در پروژه های جدید در کشورهای آفریقایی طی دوره 2017-2016 حدود 45.1 دلار بوده است. این در حالی است که طی همین دوره سرمایه گذاران کشورهای عضو اتحادیه اروپا مجموعاً 34.6 میلیارد دلار و سرمایه گذاران آمریکایی 7.5 میلیارد دلار در کشورهای آفریقایی سرمایه گذاری نموده اند.

اما چه چیزی باعث شده است که سرمایه گذاران چینی بتوانند بیش از سرمایه گذاران اروپایی و آمریکایی در پروژه هایی بزرگ آفریقایی سرمایه گذاری نمایند؟ ان جی آیوک مدیرعامل مؤسسه حقوقی پان آفریکن در آفریقای جنوبی، در این خصوص می گوید: الگوی همکاری چینی ها بسیار جذاب است، زیرا آنها برخلاف سرمایه گذاران بعضی کشورها و یا سازمان های بین المللی مانند صندوق بین المللی پول و بانک دنیای، هیچ شرط و شروطی برای سرمایه گذاری نمی گذارند. سرمایه گذاران و شرکت های چینی در واقع کسب وکار را معنا می نمایند. آنها بدون مشخص شروطی در زمینه مسائل اقتصادی و سیاسی اقدام به تزریق سرمایه به پروژه های جدید در کشورهای آفریقایی می نمایند. از طرفی مسئله دخالت خارجی که گاهی موجب انتقاد از آمریکا و کشورهای اروپایی می گردد، در خصوص چین صدق نمی نماید.

عامل دیگری که باعث فزونی شرکت های چینی در آفریقا شده است، اتخاذ رویکرد طرف عرضه از سوی این شرکت ها چه در سرمایه گذاری های داخلی و چه در سرمایه گذاری های خارجی است. در واقع این شرکت ها به ظرفیت ها و منابع خود بیش از نیازها -که در رویکرد طرف تقاضا اهمیت بیشتری دارد- توجه نشان می دهند. در چین شرکت های ساختمانی و عمرانی قدرتمندی وجود دارد که قادرند پروژه های بزرگ را به انجام برسانند. علاوه بر این، بانک های بزرگ دولتی در چین آماده اند تا تأمین اقتصادی پروژه های خارجی را بر عهده بگیرند.

این رویکرد شرکت های چینی ها باعث می گردد که بسیاری از پروژه هایی که برای شرکت های اروپایی و آمریکایی توجیه اقتصادی ندارد، برای آنها همچنان جذاب باشد. ان جی آیوک در این خصوص نیز خاطرنشان می نماید: چینی ها در قیاس با اروپایی ها و آمریکایی ها اشتهای بیشتری برای سرمایه گذاری دارند و تمایل بیشتری به انجام ریسک های بزرگتر در آفریقا از خود نشان می دهند. شرکت های چینی این توانایی را دارند که در پروژه های بزرگ چند میلیارد دلاری مانند احداث خطوط راه آهن و یا سدهای برق آبی که از اهمیت ویژه ای برای کشورهای آفریقایی برخوردارند، سرمایه گذاری نمایند. توانمندی چینی ها در این زمینه باعث شده است که آنها به رقیبی سرسخت برای سرمایه گذاران آمریکایی و اروپایی فعال در آفریقا تبدیل شوند و همیشه شانس زیادی برای برنده شدن [در مناقصات] داشته باشند.

در عین حال سرمایه گذاری در پروژه های زیرساختی کشورهای آفریقایی امکان نفوذ سیاسی و دیپلماتیک چین را در این کشورها فراهم می نماید؛ همان اتفاقی که در کشورهای جنوب شرق آسیا نیز اتفاق افتاده است. به عنوان مثال، چین می تواند با استفاده از روابط دیپلماتیک تازه خود با کشورهای آفریقایی، رأی مثبت این کشورها را در بعضی موضوعات حساسی که در سازمان ملل متحد به رأی گذاشته می گردد، کسب کند.

آیا این سرمایه گذاری گسترده چینی ها در پروژه های زیرساختی در آفریقا، برای دو طرف یک بازی برد-برد است؟ آقای آیوک نظر مثبتی به این قضیه دارد. وی می گوید: اینکه چینی ها بخش زیادی از سرمایه موردنیاز برای اکتشاف و استخراج منابع طبیعی در آفریقا را تأمین می نمایند، یک سرمایه گذاری برد-برد است. از طرفی سرمایه گذاری آنها در زیرساخت های حیاتی مانند خطوط راه آهن، بنادر و جاده ها که نقش بسیار مهمی در رشد اقتصادی قاره آفریقا دارند نیز یک سرمایه گذاری برد-برد به شمار می آید. اما منافع پروژه هایی که شرکت های چینی در آفریقا اجرا می نمایند برای کسب وکارهای آفریقایی محدود است، زیرا در این پروژه ها اغلب از پیمانکاران چینی استفاده می گردد. شرکت های چینی کالاها و خدمات محدودی را از کسب وکارهای محلی می خرند و در نتیجه شغل های زیادی در منطقه فعالیت خود ایجاد نمی نمایند؛ هرچند این رویه به آهستگی در حال تغییر است.

اما چگونه؟ آقای آیوک شرح می دهد: کشورهای آفریقایی به مذاکره نمایندگان بهتری تبدیل شده اند و مهارت های آنها در زمینه مذاکره در حال بهبود است. علاوه بر این اخیراً قوانین و مقررات زیادی برای حمایت از توسعه کسب وکارهای محلی و استفاده از ظرفیت های داخلی در این کشورها به تصویب رسیده است؛ قوانین و مقرراتی که بهره مندی آفریقایی های بیشتری را از مزایای سرمایه گذاری خارجی تضمین خواهد نمود.

با این حال، رویکرد طرف عرضه چینی ها به سرمایه گذاری می تواند تعداد زیادی پروژه غیرضروری را روی دست کشورهای آفریقایی بگذارد و آنها را مانند بعضی از کشورهای جنوب شرقی آسیا به شدت به بانک های چینی بدهکار کند. همه ما می دانیم که این چه معنایی دارد.

• موضوعات مرتبط:
• راهنمای سفر اروپا