تاریخ پیدایش بشر همواره محل بحث بین انسان ها و راهی برای شناخت جهان بوده است. وقتی به ابتدای این خط در مسیر گذشته می رسیم، خود را در جنوبی ترین کشور قاره آفریقا می یابیم؛ جایی که منشا «نخستینیان» (hominids) است. اما قبل از اینکه به آن نقطه برسیم، باید درباره کره زمین و دوره های مختلف آن از ابتدا صحبت کنیم. برای این کار، مصاحبه ای را با آقای مهدی جهانبخش، سرپرست تورهای آفریقای جنوبی آوای بورالان، ترتیب دادیم که در زیر خلاصه ای از آن را می توانید مطالعه کنید.

آقای جهانبخش با بازتاب یافته های دانشمندان و دیرینه شناسان، سوالات مربوطه به تاریخچه زمین و انسان را پاسخ دادند. عمر کره زمین طبق آخرین تحقیقات 4.5 میلیارد سال تخمین زده می شود که این 4.5 میلیارد سال به دو دوره «نهان زیستی» (Precambrian) و «پیدا زیستی» (Phanerozoic) تقسیم می شود. در دوره اول یعنی 4 میلیارد سال نخست شکل گیری کره زمین، هیچ مستندی بر وجود حیات وجود ندارد و در دوره دوم، زندگی از ابتدایی ترین شکل های خود شروع شد و در نهایت به شکل فعلی خود رسید. دوره نهان زیستی از حدود 4.5 میلیارد سال پیش تا تقریبا 539 میلیون سال پیش در جریان بود که با شروع دوره پیدا زیستی و پیدایش موجودات ابتدایی و تک سلولی، حیات روی زمین شکل گرفت.

آقای جهانبخش در ادامه بیان کردند که خود دوران پیدا زیستی به سه دوره تقسیم می شود که کار ما با آخرین دوره آن، دوره «نوزیستی» (Cenozoic) است. این دوره از 66 میلیون سال پیش و با انقراض دایناسورها شروع شده و تا حال حاضر ادامه دارد. جدایی انسان از خانواده نخستینیان (شامل اورانگوتان ها، شامپانزه ها، گوریل ها و انسان ها) حدود 6 میلیون سال پیش با جدایی انسان ها و شامپانزه ها رخ داده است. آن ها با انسان های فعلی بسیار تفاوت داشته و از آن ها بعنوان میمون های انسان نما یاد می شود. بعنوان نمونه، دو نوع انسان نما در اتیوپی کشف شده است که دارای خصوصیات مشترک انسان ها و شامپانزه ها می باشند. اولین نمونه یافت شده متعلق به فسیلی به نام «لوسی» (Lucy) است که در سال 1974 در اتیوپی کشف شده بود. لوسی از نوع «australopithecus» می باشد که قدمت آن به 2 تا 3 میلیون سال پیش برمی گردد. دومین نمونه فسیلی به نام «اردی» (Ardi) است که در سال 1994، باز هم در اتیوپی، پیدا شده بود. البته سن اردی حتی از لوسی نیز بیشتر است. این دو فسیل اطلاعات بسیار گرانبهایی از مراحل فرگشت شامپانزه به انسان را در اختیارمان قرار می دهند. اسکلت های بازسازی شده هر دو در «موزه ملی اتیوپی» و نمونه های کپی آن ها در موزه های معتبر دنیا در معرض دید عموم قرار دارد. پس از یافتن فسیل ها متعدد در «غارهای استرک فونتین» و بعدها در غارهای باستانی متعدد دیگر در سایتی به نام «گهواره بشریت» (Cradle of Humankind) که یکی از میراث های جهانی یونسکو می باشد، دانشمندان به گونه های ارزشمندی از انسان های نخستین با قدمت 2 تا 2.5 میلیون سال دست یافتند که به شناخت روند تکامل انسان کمک بسیار قابل توجهی کرده است. بازدید از این سایت شما را به یک سفر اکتشافی در اعماق تاریخ بشر برده و اطلاعات گرانبهایی از فرگشت انسان و مهاجرت او به نقاط مختلف را در اختیارتان می گذارد.

ایشان عنوان کردند که انسان های متفاوتی در طول عصرها در کنار هم زندگی می کردند؛ بعنوان نمونه، «انسان های راست قامت» (Homo erectus)، «انسان های ماهر» (Homo habilis)، «انسان های نئاندرتال» (Neanderthals) و «انسان های خردمند» (Homo sapiens). البته گونه های متنوع دیگری از انسان ها در کنار نمونه های ذکرشده نیز وجود داشته اند که هر کدام در دوران متفاوتی به وجود آمده بودند و در طول زمان منقرض شدند. آخرین نمونه منقرض شده آن ها، انسان های نئاندرتال بودند که این اتفاق در حدود 30 هزار سال پیش رخ داد. نمونه های بی شماری از نئاندرتال ها در «دره نئاندر» (Neander valley) در آلمان کشف شده اند که اطلاعات زیادی را در اختیار دانشمندان قرار داده اند و به همان اندازه، سوال هایی را در رابطه با پیدایش انسان در قاره آفریقا و نحوه مهاجرت آن به بخش های گوناگون جهان را برای آن ها مطرح کرده اند. دانشمندان همچنان به دنبال پاسخ به سوالاتی مبنی بر چگونگی مهاجرت انسان هایی مثل «انسان راست قامت سولویی» (Homo erectus soloensis) در طول هزاران سال از آفریقا به کشورهای امروزی چون اندونزی هستند.

در اینجا گهواره دیگری، به نام «گهواره تمدن» (Cradle of Civilization)، را داریم که در منطقه بین النهرین و بین دو رود دجله و فرات است. انسان خردمند پس از بدست آوردن مهارت کشاورزی و مهاجرت به سرزمین های مسطح، جایی که آب فراوان و زمین کشاورزی به این منظور وجود داشته است، وارد دوران روستانشینی شد و بعدها با کشف فلزهای مختلف مثل مس، قلع و درنهایت برنز، به پیشرفت خود ادامه داد تا اینکه با کشف آهن و شروع «عصر آهن» (Iron Age)، سرعت این پیشرفت چندین برابر شد. اما هر پایانی، شروعی نیز داشته و همانطور که در این مصاحبه با آقای جهانبخش مطالعه کردیم، گهواره بشریت در تور آفریقای جنوبی نقطه شروع ماجرای شگفت انگیز انسان است.