تاریخچه کشور زیمباوه
از استعمار تا استقلال از دهه ۱۸۳۰، منطقه‌ای که بعدها به «زیمبابوه» (Zimbabwe) تبدیل شد، شاهد ورود شکارچیان، مبلغان مذهبی و جویندگان معدن بریتانیایی و بوئرها بود. این منطقه به تدریج تحت تأثیر حضور اروپایی‌ها قرار گرفت و در همین دوره، «شرکت آفریقای جنوبی بریتانیا» (British South Africa Company) به رهبری «سسیل رودز» (Cecil Rhodes) این منطقه را اشغال کرد. ارتفاعات ناحیه‌ای که بعدها «رودزیای جنوبی» (Southern Rhodesia) نامیده شد، به اسکان کشاورزان سفیدپوست اختصاص یافت و درنتیجه آفریقایی‌ها از زمین‌های خود محروم و به نیروی کار ارزان تبدیل شدند. در سال ۱۹۲۳، بریتانیا اداره این سرزمین را از این شرکت تحویل گرفت و آن را به مهاجران سفیدپوست خودگردانی اعطا کرد. پس از جنگ جهانی دوم، مهاجرت از بریتانیا و آفریقای جنوبی افزایش یافت، اما نسبت جمعیت آفریقایی به سفیدپوست همچنان بیش از ۲۰ به ۱ بود. تبعیض نژادی موجب تحریک ملی‌گرایی آفریقایی شد که به رهبری «جاشوا نکومو» (Joshua Nkomo) آغاز گردید.
رودزیای جنوبی با «رودزیای شمالی» (Northern Rhodesia)، زامبیای کنونی و «نیاسالند» (مالاوی کنونی) در سال ۱۹۵۳ «فدراسیون آفریقای مرکزی» (Central African Federation) را تشکیل دادند. با انحلال این فدراسیون در سال ۱۹۶۳، بریتانیا از اعطای استقلال به حکومت سفیدپوست رودزیای جنوبی، بدون پیشروی به سوی حکومت اکثریت امتناع ورزید. حکومت سفیدپوستان به رهبری «ایان اسمیت» (Ian Smith) در سال ۱۹۶۵ به‌طور یک‌جانبه اعلام استقلال کرد و نام کشور را به رودزیا تغییر داد؛ این اولین بار بود که یک مستعمره بریتانیایی بدون رضایت انگلیس استقلال خود را اعلام می کرد. هرچند که مخالفت داخلی، سرکوب و تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی به این کشور تحمیل شد، ولی جنگ‌های چریکی ملی‌گرایان آفریقایی در دهه ۱۹۷۰ مؤثر واقع شدند. در سال ۱۹۷۹، اسمیت مجبور به قبول حکومت اکثریت شد، اما قانون اساسی جدید برای «اتحاد خلق آفریقایی زیمبابوه» (Zimbabwe African People's Union یا ZAPU) به رهبری جاشوا نکومو و «اتحاد ملی آفریقایی زیمبابوه» (Zimbabwe African National Union یا ZANU) به رهبری «رابرت موگابه» (Robert Mugabe) قابل قبول نبود.
در نهایت، تمامی طرفین با برقراری مجدد و کوتاه‌مدت حکومت بریتانیا برای دستیابی به حل و فصل امور تحت «توافقنامه خانه لنکستر» (Lancaster House Agreement) موافقت کردند. در سال ۱۹۸۰، اتحاد ملی آفریقایی زیمبابوه به رهبری موگابه کشور را به استقلال رساند و نام آن را از رودزیا به زیمبابوه تغییر داد. در اولین انتخابات پارلمانی پس از استقلال، حزب ZANU به رهبری موگابه اکثریت آرا را به دست آورد و به قدرت رسید. نتیجه انتخابات باعث شورش برخی اقلیت‌های قومی شد که سرکوب آنها توسط دولت موگابه به جنگ داخلی خونینی منجر شد؛ موضوعی که سرانجام با توافق بین دولت و مخالفان و تشکیل حزب «زانو-پی‌اف» (ZANU-PF) پایان یافت. دو حزب ZANU و ZAPU در سال ۱۹۸۷ با هم ادغام شدند و حکومتی تک‌حزبی را برقرار ساختند؛ هرچند پیشنهاد ایجاد نظام تک‌حزبی رسمی معوق شد. با این تغییر در قانون اساسی، موگابه به عنوان رئیس‌جمهور زیمبابوه انتخاب شد و این کشور به دوره جدیدی از تاریخ خود وارد گردید.
بنیان‌گذاران زیمباوه
سسیل رودز
سیسیل رودز یک تاجر، سیاستمدار و امپریالیست بریتانیایی بود که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم زندگی می‌کرد. او در سال 1853 متولد و در سال 1902 درگذشت. رودز به دلیل تأسیس شرکت معادن الماس «د بیرز» (De Beers) که به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان الماس در جهان تبدیل شده، مشهور است. رودز همچنین نقشی مهم در استعمار آفریقای جنوبی ایفا کرد و از جمله پایه‌گذاران مستعمره رودزیا بود که همانطور که پیشتر عنوان شد، به زیمبابوه و زامبیا تقسیم گردید. او به عنوان نخست وزیر مستعمره کیپ از سال 1890 تا 1896 فعالیت می کرد و به خاطر سیاست‌های امپریالیستی و تأسیس «بورسیه رودز» (Rhodes Scholarship) که به دانشجویان بین‌المللی اجازه می‌دهد در دانشگاه آکسفورد تحصیل کنند، شناخته می‌شود. سیسیل رودز به شدت به برتری نژادی اعتقاد داشت و میراث او به دلیل نقش وی در استعمار و سیاست‌های نژادی آفریقا بسیار بحث‌برانگیز است.
جان اسماتس
«جان کریستین اسماتس» (Jan Christian Smuts) یک دولتمرد، رهبر نظامی و فیلسوف برجسته اهل آفریقای جنوبی بود که نقش مهمی در تاریخ معاصر زیمباوه داشته است. اسماتس در 24 مِی 1870 در کلونی کیپ (نام قدیم کشور آفریقای جنوبی) به دنیا آمد. وی در دانشگاه کمبریج و سپس دانشگاه لندن حقوق خواند. جان اسماتس در «جنگ دوم بوئر» (Second Boer War به خاطر رهبری نظامی و استراتژی‌هایش در مقابله با نیروهای بریتانیایی شناخته شد. او با وجود مقاومت اولیه، بعدها با بریتانیایی‌ها سازش و نقش مهمی را در تاسیس «اتحادیه آفریقای جنوبی» (Union of South Africa) در سال 1910 ایفا کرد. جان اسامتس در دو دوره، از سال 1919 تا 1924 و از سال 1939 تا 1948، به عنوان نخست وزیر آفریقای جنوبی خدمت کرد. او به شکل قابل توجهی در شکل دهی به سیاست‌های آفریقای جنوبی، هم در داخل و هم در عرصه بین‌المللی، نقش داشت.
در جنگ جهانی اول، اسماتس حمایت خود را از امپراتوری بریتانیا اعلام و به دولت بریتانیا کمک کرد. او نقش مهمی در تأسیس «جامعه ملل» (League of Nations) داشت. اسماتس فیلسوف نیز بود و در زمینه «کل‌نگری» (Holism) که کلمه ابداعی خود اوست، نوشته‌های زیادی داشت. او به ترویج تفکرات محیطی و نظریه روابط بین‌المللی کمک کرد. جان اسماتس به خاطر مشارکت‌هایش در سیاست‌گذاری آفریقای جنوبی، استراتژی نظامی و دیپلماسی بین‌المللی به یاد مانده است. با این حال، وی به خاطر سیاست‌هایی که تبعیض نژادی را ترویج می کرد و در دوره آپارتاید به شدت افزایش یافت، مورد انتقاد قرار گرفته است.
تاریخچه نامگذاری کشور زیمباوه
کشور زیمبابوه در اواسط قرن بیستم رودزیا نام داشت. علت نامگذاری این کشور به عنوان رودزیا و تغییر آن به زیمباوه، مربوط به دوره گذار از دوران استعماری به زمان استقلال در سال ۱۹۶۵ بازمی‌گردد. در آن زمان، نام این کشور به رودزیای جنوبی تغییر یافت و بعدها در سال ۱۹۸۰ به نام فعلی، یعنی زیمبابوه، تغییر پیدا کرد. کلمه «زیمباوه» از واژه‌ای در زبان شونا، یکی از زبان‌های اصلی این کشور، گرفته شده است که به معنی «سنگ‌سر» یا «خانه سنگی» است، احتمالاً دیده شدن زیمبابوه به عنوان یک نقطه محوری از نظر تاریخی و فرهنگی در منطقه، علت نامگذاری آن بوده است. «رودزیا» به کشوری اشاره دارد که از سال ۱۸۹۰ تا ۱۹۶۵ وجود داشت و در آن زمان تحت استعمار بریتانیا بود. رودزیا منطقه‌ای در مرکز-جنوب آفریقا بود که اکنون به زیمبابوه در جنوب و زامبیا در شمال تقسیم شده است.
این منطقه که در در قرن نوزدهم توسط شرکت آفریقای جنوبی بریتانیا اداره می‌شد، به نام مدیر استعماری بریتانیا، سسیل رودز، نامگذاری شد و و بیشتر برای معادن طلا، مس و زغال سنگ خود مورد بهره برداری قرار می گرفت. در سال ۱۹۱۱، رودزیا به رودزیای شمالی و جنوبی (زامبیا و زیمبابوه امروزی) تقسیم شد. رودزیای جنوبی در سال ۱۹۲۳ به یک مستعمره خودگردان بریتانیا و رودزیای شمالی در سال ۱۹۲۴ به یک تحت‌الحمایه بریتانیا تبدیل شد. این دو، همراه با نیاسالند، «فدراسیون رودزیا و نیاسالند» (Federation of Rhodesia and Nyasaland) را تشکیل دادند. از سال ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۹، رودزیا نامی بود که برای رودزیای جنوبی سابق استفاده می‌شد. این منطقه ابتدا یک مستعمره بریتانیا و سپس یک کشور خودخوانده مستقل بود، بدون اینکه به صورت بین المللی به رسمیت شناخته شود. کشور رودزیای جنوبی پس از پایان جنگ داخلی رودزیا و با به رسمیت شناخته شدن استقلال آن در سال 1980 به زیمبابوه تغییر نام داد.
گردآوری مطلب: آقای مهدی جهانبخش