معبد تودایجی | مجسمه بودای برنزی | نارا | ژاپن

معبد «تودای‌جی» (Tōdai-ji) در قرن هشتم بعنوان بزرگترین پروژه ساخت و ساز خاک ژاپن ساخته شد. ساخت این معبد ترکیب پیچیده بودیسم و سیاست را در ژاپن کهن نشان می دهد. تودای‌جی در قرن دوازدهم بازسازی شد که این بازسازی در تاسیس تحسین برانگیزترین مکتب مجسمه سازی ژاپن هم نقش داشت. البته مهم ترین بازسازی تودای‌جی در سال 1709 رخ داد و معبد فعلی از آن موقع به شکل قابل توجهی تغییر نکرده و بیشتر در آن شاهد پیشرفت های جزئی بوده ایم. در این مطلب سعی داریم تا با ویژگی های خاص و دلایل اهمیت این معبد از زوایای مختلف آشنا شویم.

 

تاریخچه

ریشه های تودای‌جی به ورود بودیسم به ژاپن در قرن ششم برمی گردد که در امتداد جاده ابریشم از هند به آسیای مرکزی، چین و کره منتقل شده بود؛ کره منبع معرفی «بودیسم مهایانه» به ژاپن در سال 552 بود. این مذهب به سرعت به دربار امپراتوری رسید و اعضای این دربار به حامیان هنر و معماری اولیه بودایی بدل گشتند. تاثیر بودیسم در دوره نارا افزایش یافت. در این دوره «امپراتور شومو» و همسرش «امپراتریس کومیو» دکترین بودایی را به مسائل سیاسی گره زدند و این مذهب را بعنوان حافظ کشور معرفی کردند. امپراتور شومو بنا به خواست همسرش در سال 741 فرمان داد تا معابد و صومعه هایی در 66 استان ژاپن ساخته شود. این سیستم از صومعه ها به نام «کوکوبون‌جی» (Kokubun-ji) تحت کنترل معبد امپراتوری جدید تودای‌جی واقع در پایتخت وقت ژاپن، نارا، بودند؛ معبدی که نامش به معنی «معبد شرقی بزرگ» است.

انگیزه شومو از ساخت تعداد بی سابقه ای معبد هم روحانی و هم کاربردی بوده. او می خواست تا قبایل گوناگون کشورش را تحت حکومت مرکزی خود متحد کند و در عین حال اتحاد مذهبی را هم ترویج دهد. تودای‌جی قرار شد تا به معبد اصلی سیستم کوکوبون‌جی و مرکز آیین هایی ملی تبدیل شود. برای ساخت این معبد بهترین صنعتگران ژاپن کنار یکدیگر با آخرین فناوری های ساخت و ساز مشغول کار شدند تا چیزی را خلق کنند که قدرت، پرستیژ و پارسایی خاندان سلطنتی را به نمایش می گذارد. البته این پروژه بدون منتقد هم نبود. همه مردم ژاپن مجبور به پرداخت مالیات اضافه ای برای ساختش شدند. رویدادنامه دربار، «شوکو نیهونگی»، در این باره می نویسد: «مردم بخاطر ساخت تودای‌جی مجبور به تحمل رنج شده اند و قبیله ها نگران این مصیبت هستند.»

 

بودای برنزی

تودای‌جی شامل اجزای معمول یک مجتمع بودایی بود. تالار اصلی آن که «تالار بودای بزرگ» هم نامیده می شد، نمادین ترین بخش آن بود که در ابعاد 50 در 86 متر در سال 752 ساخته شد؛ 88 ستون بزرگ از جنس چوب درخت سدر از وزن آن پشتیبانی می کردند. مجسمه برنزی بسیار بزرگ بودا که بین سال های 743 و 752 ساخته شده بود، در این تالار قرار گرفت. در ادامه دو پاگودای نه طبقه، یک تالار سخنرانی و اتاق های مخصوص راهب ها به مجموعه اضافه شدند. این مجسمه در ساخت خود از مجسمه های مشابهی از بودا در چین الهام گرفته بود. ساخت بودای برنزی مستلزم استفاده از تمام مس موجود در ژاپن بود و تخمین زده می شود که کارگران از بیش از 4600 متر مربع زغال برای ساخت آلیاژ آهنی و تشکیل پیکر برنزی استفاده کردند. ساخت این مجسمه در سال 749 به پایان رسید، اما اتمام موی حلزونی شکل بودا بعنوان یکی از 32 نشانه الهیتش 2 سال بیشتر طول کشید.

تمام دربار امپراتوری ژاپن، مقامات دولتی و مفاخر بودایی چینی و هندی در مراسم رونمایی از این مجسمه شرکت کردند. برگزاری این مراسم برعهده «امپراتریس کوکن» بود، اما امپراتور شومو و امپراتریس کومیو هم با وجود بازنشستگی در این مراسم حضور یافتند. یک راهب هندی به نام «بودی‌سنا» (Bodhisena) درون چشم مجسمه را نقاشی کرده بود تا به صورت نمادین به آن جان بخشیده شود. بودا بر ستون‌پایه‌ای برنزی از گل های لاله می نشیند که روی آن تصاویری از «شاکا بودا» (Shaka Buddha) و بوداسف های دیگر حکاکی شده است. البته مجسمه اولیه بودای برنزی طی یک آتش سوزی نابوده شده بود و گلبرگ های این مجسمه یادآوری از آن نسخه هستند. مجسمه فعلی در قرن هفدهم جایگزین شده بود، اما همچنان از اهمیت مذهبی بالایی برخوردار است و همه ساله در ماه آگوست شاهد نظافت آیینی آن هستیم.

 

بازسازی در دوره کاماکورا

در جریان جنگ داخلی گنپی که از سال 1180 به مدت شش سال ویرانی هایی زیادی را به دنبال داشت، معابد بی شماری نابود شدند. روحانیون بودایی هر یک حمایت خود را از یک طرف جنگ اعلام کردند و معبد اصلی ژاپن، تودای‌جی، حامی قبیله میناموتو بود. این قبیله در پایان جنگ پیروز شد، اما قبیله تایرا در سال 1180 این معبد را به آتش کشید. نابودی معبد مردم ژاپن را به شوک فرو برد. پس از پایان جنگ، بازسازی تودای‌جی یکی از اولین پروژه هایی بود که «میناموتو یوریتومو» بعنوان شوگون حاکم جدید دستور انجامش را داد چون او می خواست تا قبیله اش را بعنوان ناجی ملت نشان دهد. اشراف زادگان و برترین جنگجویان هزینه ساخت معبد را تامین کردند و راهبی به نام «چوگن» (Chōgen) مسئولیت پروژه را عهده دار شد تا تودای‌جی باری دیگر به بزرگترین ساختمان ژاپن تبدیل شود.

چوگن با راهب های هم نسل خود متفاوت بود و بین سال های 1167 و 1176 سه بار به چین سفر کرد. تجربه او از معماری بودایی سلسله سونگ الهام بخش بازسازی معابد نارا به «سبک بودای بزرگ» (Daibutsuyō) یا سبک هندی بوده است. نمونه کلیدی باقی مانده از این سبک «دروازه جنوبی بزرگ تودای‌جی» (Todai-ji Namdaimon) است که ساخت آن به سال 1199 برمی گردد. در این بخش شاهد دو مجسمه چوبی از «پادشاهان نگهبان» بودیسم هستیم که اساتید مکتب مجسمه سازی «کی» (Kei) مسئولیت خلق آن ها را برعهده داشتند.

 

مکتب مجسمه سازی کی

بازسازی معابد که بعد از جنگ گنپی در مقیاس بزرگ دنبال می شد، با ارسال سفارش های کار زیادی به صنعتگران، نجاران و مجسمه سازان همراه بود. گردهم آمدن این افراد مستعد باعث شد تا شاهد شکل گیری مکتب مجسمه سازی کی باشیم که بسیاری آن را اوج مجسمه سازی ژاپن می دانند. این سبک به واقع گرایی سختگیرانه و پیکرهای عضله ای مجسمه هایش معروف است و فرهنگ جنگجومحور و بودایی دوره کاماکورا را بازتاب می دهد. «اونکی» با 30 سال سابقه کار مجسمه ساز پیشروی این سبک محسوب می شود. سبک متمایز او را در بازسازی بسیاری از معابد شهر نارا، به خصوص تودای‌جی، می توان دید. اونکی مجسمه Ungyō در دروازه جنوبی را خلق کرده بود که کج ایستایی اش در تضاد با مجسمه پادشاه نگهبان دیگر این دروازه به نام Agyō قرار دارد که «کایکی» و مجسمه سازان دیگری سازنده آن بودند. هر دو مجسمه از جنس چوب درخت سدر هستند و هشت متر ارتفاع دارند. روش yosegi zukuri در ساخت آنان مورد استفاده قرار گرفته است که طی آن از هشت یا نه بلوک چوبی بزرگ استفاده می شود و به آن ها لایه دیگری از قطعات چوبی وصل می شود. در این روش چوب بیرونی سپس برش پیدا می کند و رنگ آمیزی می شود، اما این مجسمه ها بیشتر رنگ اولیه خود را از دست داده اند.

 

اهمیت چوب در مجسمه سازی ژاپنی

پروژه های معماری و مجسمه سازی بودایی بزرگ در اوایل تاسیس کشور ژاپن همگی از چوب استفاده می کردند. زمانی که صنعتگران کره ای، معماری معابد بودایی را در قرن ششم با خود به ژاپن آوردند، نجاران ژاپن همچنان از درزهای چوبی پیچیده به جای میخ برای وصل کردن مواد به یکدیگر استفاده می کردند. فناوری کره ای اجازه می داد تا ستون ها وزن سازه ها را به زمین منتقل کنند و این موضوع شروع معماری جدیدی در مقیاس بزرگ در ژاپن بود. البته در این سبک معماری چوب زیادی مورد نیاز بود که چوب مورد انتخاب ژاپنی ها، چوب درخت سدر بود. درختان سدر تا 40 متر هم رشد می کنند و به دلیل مقاومت شان در برابر پوسیدگی، انتخاب ایده آلی هستند.

تخمین زده می شود که کمپین ساخت معابد بودایی در قرن هشتم به خلق 600 تا 850 معبد در همه استان های تحت کنترل امپراتوری ژاپن با استفاده از 3 میلیون متر مکعب چوب منجر شد که بیشتر آن ها در ناحیه کینای (اوساکا و کیوتوی امروزی) ساخته شدند. با گذر زمان دیگر درختان زیادی در جنگل های کینای باقی نماند و سازندگان معابد مجبور شدند تا برای تامین چوب مسافت های طولانی تری را بپیمایند. بدون شک مهم ترین پروژه این کمپین صومعه امپراتوری تودای‌جی بود که در مقایسه با پروژه های دیگر به چوب بیشتری هم نیاز داشت.

برای تامین چوب مورد نیاز پروژه بازسازی تودای‌جی در اواخر قرن دوازدهم تعدادی از جنگل ها عاری از درخت شدند. حمل و نقل این درختان سدر بلند هم هزینه بالایی داشت و 118 سد ساخته شد تا با افزایش سطوح رودخانه بتوان چوب ستون ها را جابجا کرد. چوب سازه های دیگر هم از حداقل 10 استان متفاوت به این ناحیه وارد شد. البته تالار اصلی بازسازی شده تودای‌جی تنها نصف اندازه تالار اصلی و چند طبقه هم از آن کوچکتر بود. میزان چوب در دسترس عامل مهمی در طراحی و تکامل معماری ژاپن بود. برای مثال کمبود درخت سدر به نوآوریی هایی منجر شد و نجاران تصمیم گرفتند تا از چوب هایی با رگه های نامنظم مثل کاج سرخ و درخت آزاد استفاده کنند.

 

تماشای گوزن ها

به دلیل نزدیکی معبد تودای‌جی به «پارک نارا» (Nara Park)، در زمان بازدید خود احتمالا با تعدادی گوزن هم مواجه خواهید شد. محوطه تودای‌جی بزرگ است و بیشتر بخش شمالی پارک نارا را پوشش می دهد. این گوزن ها معمولا پیش بازدیدکنندگان می آیند تا نوعی تردک ویژه به نام «شیکا سنبی» (shika senbei) به آن ها داده شود؛ این تردک ها به قیمت حدود 200 ین ژاپن به فروش می رسند. البته به هیچ وجه هیچ خوراکی دیگری به آن ها نباید داده شود چون سیستم گوارشی آن ها توانایی حضم غذای انسان را ندارد. همچنین باید مراقب باشید که گوزن های زیرک این ناحیه خوراکی های دیگرتان را به دلیلی که پیشتر به آن اشاره کردیم، از شما کش نروند.