روز ولنتاین | روز عشاق | رویداد | جهانی

«روز ولنتاین» (Valentine’s Day) هر ساله در روز 14 فوریه جشن گرفته می شود. مردم در سراسر جهان در این روز به عزیزان خود شکلات، گل و هدایای دیگری می دهند. اما «سنت ولنتاین» (St. Valentine) که نام این روز ریشه در داستان زندگی او دارد، چه کسی است؟ در ادامه این مطلب با معنی و تاریخچه روز ولنتاین، از آیین روم باستان «لوپرکالیا» (Lupercalia) برای خوش‌آمدگویی به بهار گرفته تا رسم کارت دادن در انگلستان دوران ویکتوریا، آشنا خواهیم شد.

 

افسانه سنت ولنتاین

تاریخچه روز ولنتاین و داستان قدیس حامی آن رمز و راز زیادی دارد. ما می دانیم که ماه فوریه از زمان های گذشته ماه عشق و عاشقی بوده و روز سنت ولنتاین امروزی حاوی نشانه هایی از هر دو سنت مسیحی و رومی باستان است. اما سنت ولنتاین کیست و چگونه نام او با این آیین کهن گره خورده؟ کلیسای کاتولیک حداقل سه قدیس متفاوت را با نام ولنتاین یا «والنتینوس» (Valentinus) به رسمیت می شناسد که همگی آن ها شهید شده بودند. در یکی از افسانه ها، ولنتاین کشیشی در روم قرن سوم بود. «امپراتور کلودیوس دوم» تصمیم گرفت که مردان مجرد در مقایسه با مردان متاهل و خانواده دار سربازان بهتری هستند و به همین دلیل ازدواج مردان جوان را ممنوع کرد. ولنتاین که این حکم را ناعادلانه می دانست، از این حکم پیروی نکرد و به عقد عاشقان جوان در خفا ادامه داد. وقتی این موضوع برای دیگران آشکار شد، کلودیوس دستور داد تا او اعدام شود. البته عده دیگری بر این باور هستند که این روز اسم خود را از اسقفی به نام «سنت ولنتاین ترنی» (Saint Valentine of Terni) می گیرد؛ کلودیوس دوم او را هم خارج از روم گردن زده بود.

داستان های دیگری هم هستند که می گویند ولنتاین تلاش می کرده تا مسیحیان را از زندان های بی رحمانه رومی که در آنجا اغلب شکنجه می شدند، نجات دهد. بر اساس یکی از افسانه های این روز، ولنتاین خود زندانی بود و اولین کارت ولنتاین را برای دختر جوانی فرستاد که عاشقش شده بود؛ این زن احتمالا دختر زندانبان ولنتاین بوده و در زمان حبس از او بازدید کرده بود. گفته می شود که او قبل از مرگش نامه ای را با امضای «از طرف ولنتاین تو» (From your Valentine) نوشته بود که این اصطلاح همچنان رایج است. با اینکه واقعیت افسانه های ولنتاین مشخصی نیست، همه این داستان ها شخصیتی دلسوز، قهرمان و از همه مهم تر رمانتیک را نشان می دهند. ولنتاین در زمان قرون وسطی به یکی از محبوب ترین قدیس ها در انگلستان و فرانسه تبدیل شده بود.

 

ریشه های روز ولنتاین: یک جشن پاگان در ماه فوریه

با اینکه بعضی ها باور دارند روز ولنتاین برای بزرگداشت سالگرد مرگ یا خاکسپاری سنت ولنتاین در حدود سال 270 بعد از میلاد جشن گرفته می شود، عده دیگری ادعا می کنند که نهاد کلیسا ممکن است که روز جشن سنت ولنتاین را در اواسط فوریه قرار داده باشد تا جشن پاگان لوپرکالیا را مسیحی کند. لوپرکالیا که در روز 15 فوریه جشن گرفته می شد، یک فستیوال باروری اختصاص داده شده به خدای کشاورزی رومیان «فانوس» (Faunus) و همچنین بنیانگذاران روم، «رمولوس» (Romulus) و «رموس» (Remus)، بود.

اعضای فرقه ای از کشیشان رومی به نام «لوپرسای» (Luperci) برای آغاز جشن لوپرکالیا در یک غار مقدس جمع می شدند؛ غاری که آن ها باور داشتند رمولوس و رموس نوزاد در آن با مراقبت یک «گرگ ماده» (lupa) بزرگ شده بودند. کشیشان بزی را برای باروری و سگی را برای تطهیر قربانی می کردند. آن ها سپس پوست بز را تکه تکه می کردند و با آغشته کردن این تکه ها در خون قربانی، پوست بز را به خیابان ها می بردند و به آرامی به زنان و زمین های کشاورزی می زدند. زنان رومی نه تنها از این موضوع نمی ترسیدند، بلکه پذیرای لمس شدن توسط پوست بز بودند تا در سال آینده بارورتر شوند. گفته می شود که کمی بعدتر در همان روز، زنان جوان نام خود را در کوزه بزرگی می انداختند. در ادامه مردان مجرد شهر اسمی را انتخاب می کردند و با زن هایی که اسم شان انتخاب شده بود، جفت می شدند. این زوج ها اغلب با یکدیگر ازدواج می کردند.

 

معنای روز ولنتاین: روز عشق و عاشقی

رشد اولیه مسیحیت نتوانست لوپرکالیا را از بین ببرد،‌ اما این جشن در پایان قرن پنجم، وقتی «پاپ ژلازیوس» 14 فوریه را روز سنت ولنتاین نامید، ممنوع شد. کمی بعد هم این روز با عشق پیوند خورد. یکی از باورهای رایج در فرانسه و انگلیس قرون وسطی این بود که 14 فوریه آغاز فصل جفتگیری پرندگان می باشد و بدین شکل این ایده که روز ولنتاین باید روزی مخصوص عاشقی باشد، تقویت شد. شاعر معروف انگلیسی «جفری چاوسر» (Geoffrey Chaucer) اولین کسی بود که در شعر «مجلس مرغان» (Parliament of Fowls) خود در سال 1375 روز سنت ولنتاین را جشنی عاشقانه دانسته بود. تبریک روز ولنتاین در قرون وسطی امر محبوبی بود، اما شروع ولنتاین نویسی ها به قرن پانزدهم برمی گردد. قدیمی ترین ولنتاین شناخته شده شعری است که «شارل، دوک اورلئان» در سال 1415 برای همسرش نوشته بود؛ او بعد از اینکه در «نبرد آزینکورت» اسیر شده بود، در «برج لندن» (Tower of London) زندانی شد. این تبریک در حال حاضر جزئی از کلکسیون «کتابخانه بریتانیا» (British Library) لندن است. چندین سال بعد از نامه نویسی شارل، گفته می شود که «پادشاه هنری پنجم» نویسنده ای به نام «جان لیدگیت» (John Lydgate) را استخدام کرده بود تا نامه ولنتاینی را برای «کاترین والوآ» بنویسد.

 

کوپید کیست؟

«کوپید» (Cupid) در کارت های روز ولنتاین اغلب فرشته برهنه ای است که پیکان های عشق را به سمت عاشقان بی خبر پرتاب می کند. اما خدای رومی کوپید ریشه در اساطیر یونان و خدای یونانی عشق، «اروس» (Eros)، دارد. روایت های تولد اروس متفاوت هستند و بر اساس بعضی از آن ها او پسر «نیکس» (Nyx) و «اربوس» (Erebus) و بر اساس روایت های دیگر، او فرزند «آفرودیته» (Aphrodite) و «آرس» (Ares) می باشد. در روایت های دیگر هم او پسر «ایریس» (Iris) و «زفوروس» (Zephyrus) و یا حتی آفرودیت و «زئوس» (Zeus) است. شاعران یونان بوستان اروس را خدای زیباچهره ای می دانستند که با احساسات خدایان دیگر و انسان ها بازی می کرده و با پیکان های طلایی اش عشق و با پیکان های برنزی خود، نفرت را در آن ها به وجود می آورد. البته او در دوره «هلنیستی» به کودک بازیگوش و تپلی تبدیل شد که در کارت های ولنتاین امروزی می بینیم.

 

تبریک ها و هدایای روز ولنتاین

با اینکه ریشه های روز ولنتاین به غرب برمی گردد، این روز به یک جشن جهانی تبدیل شده و مردم سنگاپور، چین و کره جنوبی بیشترین هزینه را صرف هدایای ولنتاین می کنند. روز ولنتاین در بریتانیای کبیر در قرن هفدهم به یک جشن محبوب تبدیل شده بود. در اواسط قرن هجدهم دوستان و عاشقان همه طبقات اجتماعی در این روز به صورت رایج به یکدیگر هدایا یا دست نوشته هایی را می دادند و با شروع قرن نوزدهم و با توجه به ارتقای فناوری چاپ، کارت های چاپ‌شده جای نامه های دست نویس را گرفتند. تبادل کارت های آماده روش ساده و آسانی برای مردم بود تا احساسات خود را در زمانی ابراز کنند که ابراز مستقیم احساسات مورد قبول جامعه نبود. هزینه پایین پست هم به افزایش محبوبیت ارسال تبریک های روز ولنتاین کمک کرده بود.

آمریکایی ها احتمالا در اوایل قرن هجدهم تبادل تبریک های دست نویس ولنتاین را آغاز کردند. «استر هاولند» (Esther Howland) در دهه 1840 اولین کارت های ولنتاین تولید انبوه را در آمریکا فروخت. هاولند که به نام «مادر ولنتاین» هم شناخته می شود، با روبان ها و توری های واقعی و تصاویر رنگارنگ، ولنتاین های پرجزئیاتی را خلق کرد. شرکت «هالمارک» (Hallmark) تخمین می زند که سالانه 145 میلیون کارت ولنتاین در ایالات متحده آمریکا ارسال می شود؛ موضوعی که این روز را بعد از کریسمس به دومین جشن بزرگ در زمینه ارسال کارت تبدیل می کند. این آمار در تمام جهان به حدود 1 میلیارد کارت می رسد.