کشورهای عضو پیمان شنگن | قلمروهای خارج از شنگن | قسمت سوم

قلمروهای کشورهای شنگن خارج از این منطقه

بعضی از قلمروهای کشورهای عضو شنگن از پیمان شنگن معاف هستند. تنها نواحی کشورهای عضو شنگنی که در اروپا واقع اما از این پیمان معاف هستند، «جزایر فارو» و «سوالبار» (Svalbard) می باشند.

 

قلمروهای فرانسه

نواحی فرادریایی فرانسوی «گویان فرانسه»، «گوادلوپ»، «مارتینیک»، «مایوت» و «رئونیون» و مجموعه فرادریایی «سن مارتین» بخشی از اتحادیه اروپا هستند، اما در منطقه شنگن قرار ندارند؛ بنابراین با ویزای شنگن فرانسه نمی توان به آنجا سفر کرد. مقررات آزادی حرکت اتحادیه اروپا به این نواحی اعمال می شود، اما هر قلمرو سیستم ویزایی خود را برای شهروندان «منطقه اقتصادی اروپا» (EEA) و غیر سوئیسی اجرا می کند. با اینکه ویزای معتبر یکی از این قلمروها برای همه آن ها معتبر خواهد بود، فهرست های معافیت ویزایی آن ها متفاوت است. یک ویزای شنگن، حتی ویزایی که توسط فرانسه صادر شده باشد، در این قلمروها معتبر نیست. ویزای «سن مارتن» (که برای سفر به طرف هلندی جزیره سن مارتین معتبر است)، برای طرف فرانسوی آن هم معتبر می باشد. فرانسه چندین قلمرو هم دارد که نه جز اتحادیه اروپا و نه منطقه شنگن هستند: «پلی‌نزی فرانسه»، «سرزمین‌های جنوبی و جنوبگانی فرانسه»، «کالدونیای جدید»، «سن بارتلمی»، «سن-پیر و میکلون» و «والیس و فوتونا».

 

قلمروهای هلند

تنها قلمرو اروپایی هلند جز منطقه شنگن است و 6 قلمروی هلند در کارائیب خارج از این منطقه هستند. 3 مورد از این قلمروها، «بونیر»، «سینت یوستیشس» و «سابا» که به صورت جمعی به نام «جزایر کارائیب هلند» شناخته می شوند، حوزه های شهری ویژه ای در هلند هستند. سه قلمروی دیگر، «آروبا»، «کوراسائو» و سن مارتن، کشورهای خودمختاری در پادشاهی هلند هستند. همه این جزایر چون جز کشورها و قلمروهای فرادریایی هستند، جزئی از اتحادیه اروپا نمی باشند. این 6 قلمرو سیستم ویزایی مجزایی از بخش اروپایی هلند دارند و افرادی که بین این جزایر و منطقه شنگن سفر می کند، شامل بررسی های مرزی کامل می شوند و حتی شهروندان اتحادیه اروپا و شنگن، از جمله هلندی ها، نیز مستلزم داشتن پاسپورت هستند (کارت ملی مورد قبول نیست).

 

قلمروهای نروژ

سوالبار بخشی از نروژ است و جایگاه ویژه ای در حقوق بین اللمل دارد، اما جزئی از منطقه شنگن نیست. هیچ سیستم ویزایی برای سوالبار وجود ندارد؛ چه برای ورود به آن، سکونت و یا کار در آن. بازدید از سوالبار از طریق منطقه شنگن دشوار است، اما از روسیه پرواز چارتر به این قلمرو وجود دارد. دولت نروژ از سال 2011 بررسی های مرزی سیستماتیک را برای افرادی که می خواهند به سوالبار وارد و از آن خارج شوند، اعمال کرده است؛ شهروندان غیر نروژی مستلزم داشتن پاسپورت یا کارت ملی هستند. از این رو، مرز بین سوالبار و بقیه نروژ بیشتر مثل مرزهای خارجی دیگر شنگن می ماند. ویزای شنگن باید قابلیت ورود چندباره داشته باشد تا بتوان به نروژ بازگشت. هیچ سیستم رفاهی یا پناهجویی برای مهاجران در سوالبار وجود ندارد و افرادی که توانایی تامین مالی خود را ندارند، ممکن است که پس فرستاده شوند.

 

قلمروهای دانمارک

قلمروهای دانمارکی جزایر فارو و «گرینلند» (Greenland) نه بخشی از اتحادیه اروپا هستند و نه بخشی از منطقه شنگن و ویزای دانمارک به صورت خودکار در این قلمروها معتبر نیست. اما هر دو قلمرو فاقد کنترل های مرزی در زمان ورود از منطقه شنگن هستند و وسایل حمل و نقل هوایی یا دریایی مسئول بررسی اسناد قبل از سوار شدن افراد می باشند؛ امری که برای سفر در منطقه شنگن نیز متداول است. شهروندان کشورهای عضو اتحادیه اروپا«انجمن تجارت آزاد اروپا» (European Free Trade Association یا EFTA) می توانند با پاپسورت یا کارت ملی به جزایر فارو سفر کنند و از آن خارج شوند، اما گرینلند تنها پاسپورت قبول می کند. شهروندان دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ یا سوئد می توانند از هر کارت هویتی قابل قبولی استفاده کنند؛ اما این امر توصیه نمی شود چون به دلیل آب و هوای بد ممکن است که وسایل حمل و نقل هوایی به اسکاتلند تغییر مسیر دهند.

 

کشورهای عضو اتحادیه اروپا و کشورهای عضو پیشین اتحادیه اروپا با قراردادهای عدم مشارکت

وقتی کشورهای اتحادیه اروپا در حال مذاکره برای گنجاندن پیمان شنگن در اتحادیه اروپا بوسیله «پیمان آمستردام» (Treaty of Amsterdam) بودند، ایرلند و «پادشاهی متحده» (United Kingdom یا UK) تنها کشورهای عضوی بودند که این توافقنامه را امضا نکردند. UK نمی خواست که ملحق شود و ایرلند می خواست که «منطقه مسافرتی مشترک» (Common Travel Area) خود با UK و جزایر مربوط به آن را حفظ کند؛ قراردادی که با عضویت شنگن تا زمان عدم عضویت UK ناسازگار است. از این رو، هر دو در زمان اجرایی شدن این پیمان در 1 می 1999، به توافق عدم مشارکت در آن بخش پیمان رسیدند که قوانین شنگن را در حقوق اتحادیه اروپا می گنجاند. تحت پروتکل مربوطه، هر دو طرف می توانند درخواست دهند تا در جوانبی از قوانین شنگن مشارکت کنند، اما این موضوع منوط به موافقت کشورهای عضو شنگن است. UK در 31 ژانویه 2022 از اتحادیه اروپا خارج شد و این پروتکل دیگر بر آن اعمال نمیشد. ایرلند به اجرای منطقه مسافرتی مشترک ادامه می دهد و تا آینده نزدیک به منطقه شنگن ملحق نمی شود چون می خواهد که مرز زمینی خود با UK را باز نگه دارد.

پادشاهی متحد در سال 1999 به صورت رسمی درخواست مشارکت در بخش های خاصی از قوانین شنگن را داد؛ «Title III» که به امنیت پلیس و همکاری قضایی مربوط است. این درخواست توسط شورای اتحادیه اروپا در 29 می 2000 تصویب شد. مشارکت رسمی UK در نواحی از پیش توافق شده، در یکی از تصمیم های شورا در سال 2004 عملیاتی و در 1 ژانویه 2005 اجرایی شد. UK با اینکه جزئی از منطقه شنگن نبود، همچنان از «سیستم اطلاعاتی شنگن» (Schengen Information System یا SIS) استفاده می کرد؛ یک پایگاه داده دولتی که کشورهای اروپایی برای ذخیره و پخش اطلاعات افراد و دارایی ها از آن استفاده می کردند. این امر به UK اجازه داد تا با کشورهای دیگر عضو پیمان شنگن به تبادل اطلاعات بپردازد که اغلب این موضوع در زمینه همکاری در امر اجرای قانون بود. ایرلند در تضاد با آن، در ابتدا در سال 2022 برای مشارکت در قوانین شنگن درخواست داد که توسط شورای اتحادیه اروپا تصویب شد. البته اجرایی شدن این تصمیم حدود 18 سال طول کشید. وزیر دادگستری ایرلند در فوریه 2010 در پاسخ به یکی از سوال های مجلس گفت: «اقداماتی که ایرلند را قادر می سازند تا به الزامات شنگن خود تحقق بخشد، در حال انجام هستند». ایرلند به بخش اجرای قانون «SIS II» در 1 ژانویه 2021 ملحق شد و قرار شد که تا دو ماه بعد از آن به ظرفیت عملیاتی کامل برسد.

 

وضعیت کشورک های اروپا

سه «کشورک» (microstate) اروپا، «موناکو»، «سن مارینو» و «واتیکان»، به صورت رسمی جز شنگن نیستند، اما در عمل در منطقه شنگن هستند چون مرزهای شان باز است و فاقد کنترل های مرزی با کشورهای شنگن اطراف شان هستند. بعضی از قوانین ملی حاوی این متن می باشند: «کشورهایی که با آن ها بر اساس پیمان شنگن و قانون «5622006» اتحادیه اروپا، کنترل مرزی صورت نمی پذیرد». این قوانین ملی شامل کشورک ها و سایر مناطق خارج از اتحادیه اروپا می شوند که مرز باز دارند. این 3 کشورک نمی توانند ویزای شنگن صادر کنند و به جز موناکو، به صورت رسمی جز منطقه شنگن نیستند. آندورا، موناکو و سن مارینو از سال 2015 در حال مذاکره بر سر یک «توافقنامه وابستگی» (Association Agreement) با اتحادیه اروپا بوده اند.

آندورا در خشکی محصور است و فرودگاه یا بندر ندارد، اما چندین «فرودگاه هلیکوپتر» (heliport) دارد. بازدیدکنندگان از این کشور تنها از طریق جاده یا هلیکوپتر از طریق کشورهای عضو شنگن فرانسه یا اسپانیا می توانند به آن دسترسی پیدا کنند. آندورا با فرانسه و اسپانیا کنترل های مرزی دارد. کنترل های مرزی در آن طرف هم وجود دارد، اما این ها بیشتر روی کنترل گمرگی متمرکز هستند (آندورا به میزان قابل توجهی مالیات کمتری از همسایگانش می گیرد و برای مثال مالیات بر ارزش افزوده آن تنها 4.5 درصد است). آندورا هیچ الزام ویزایی ندارد. شهروندان کشورهای اتحادیه اروپا نیازمند کارت ملی یا پاسپورت برای ورود به آندورا هستند، اما بقیه افراد باید پاسپورت یا مدرک معادلی داشته باشند. ویزای شنگن مورد قبول است، اما آن دسته از مسافرانی که برای ورود به منطقه شنگن مستلزم ویزا هستند، برای بازدید از آندورا باید ویزا با قابلیت ورود چندباره داشته باشند چون ورود به آندورا به معنی خروج از منطقه شنگن است و ورود مجدد به فرانسه یا اسپانیا ورود جدیدی به منطقه شنگن محسوب می شود. پاسپورت شهروندان آندورا در زمان ورود به و خروج از منطقه شنگن مهر نمی شود. سفیر آندورا به اسپانیا، «Jaume Gaytán»، از امید خود مبنی بر این موضوع گفته است که این توافقنامه شامل تمهیداتی شود تا این کشورها به اعضای وابسته پیمان شنگن تبدیل شوند.

«لیختن اشتاین» در خشکی محصور است و فرودگاه بین المللی ندارد. این کشور از سال 2011 عضو منطقه شنگن بوده است. لیختن اشتاین در فرودگاه هلیکوپتر «بالزرس» بررسی مرزی ندارد چون پروازها از بالزرس و به آن باید به منطقه شنگن یا از آن باشند. لیختن اشتاین ویزا صادر نمی کند و از این رو، بازدیدکنندگان باید در یک کشور عضو شنگن دیگری مثل سوئیس درخواست ویزا دهند.

موناکو با فرانسه مرز باز دارد. به واسطه توافقنامه های دوجانبه با فرانسه، قوانین شنگن به شکلی در موناکو اعمال می شوند که انگار این کشور جزئی از اتحادیه اروپاست و ویزای شنگن در آن مورد قبول است. مسئولین فرانسوی و موناکویی بررسی ها در بندر و فرودگاه هلیکوپتر موناکو را انجام می دهند.

سن مارینو با ایتالیا مرز باز دارد، اما بررسی های تصادفی توسط نیروی انتظامی «Guardia di Finanza» ایتالیا و واحد نظامی «Guardia di Rocca» سن مارینو انجام می شود.

واتیکان با ایتالیا مرز باز دارد، اما هیچ اتحادیه گمرکی بین این دو کشور وجود ندارد، درنتیجه وسایل حمل و نقل زمینی ممکن است که در مرز بررسی شوند. کنترل های مرزی معمول بخاطر اندازه کوچک، تعداد زیاد بازدیدکنندگان پیاده و جایگاه منحصر به فرد واتیکان بعنوان «درون بومی» (enclave) از رم، مناسب این کشور نیستند. واتیکان در سال 2006 جهت همکاری نزدیک تر در زمینه به اشتراک گذاری اطلاعات و سایر فعالیت های تحت پوشش SIS، به ملحق شدن به پیمان شنگن علاقه نشان داد.

 

قسمت سوم کشورهای عضو پیمان شنگن به پایان رسید. بخش های دیگر این سلسله مطالب را در قسمت های قبلی و بعدی مطالعه فرمایید.