انقلاب تابستانی
آیا مشتاق روزهای بلند و شب های کوتاه هستید؟ اگر پاسخ تان به این سوال مثبت است، این می تواند بهترین روز سال برای شما باشد. تاریخ «انقلاب تابستانی» (summer solstice) در سال 2024، پنجشنبه 20 جون است. انقلاب تابستانی بزرگترین روز و کوتاه ترین شب در نیم کره شمالی و همچنین اولین روز رسمی تابستان است. نیاکان کهن ما قطعا نسبت به این رویداد سالانه آگاه بودند. بعضی از یادمان های آن ها مثل «استون‌هنج» (Stonehenge) به صورت دقیق برای نشان دادن نور انقلاب تابستانی تراز شده بودند. جشن های پاگان این روز تا دوران مدرن هم ادامه یافته. این رویدادها شامل گردهمایی در استون‌هنج، جشن «شب نیمه تابستان» (Midsummer Eve) در سوئد و «شب ایوان کوپالا» (Ivan Kupala Night) در بخش هایی از اروپای شرقی می شود. انقلاب تابستانی که معکوس «انقلاب زمستانی» (winter solstice) است، در گذشته به باروری، هم از نوع گیاهی و هم از نوع انسانی، ربط داده می شده است. علم پشت انقلاب تابستانی و سنت های آن هزار سال است که مردم را مجذوب کرده.
انقلاب تابستانی از لحاظ علمی
آیا انقلاب تابستانی در سرتاسر جهان رخ می دهد؟ خیر، این رویداد تنها در نیم کره شمالی رخ می دهد که حدود 90 درصد از جمعیت جهان در آن زندگی می کند. افرادی که زیر خط استوا در کشورهایی مثل شیلی، آفریقای جنوبی و استرالیا زندگی می کنند، شاهد انقلاب زمستانی و کوتاه ترین روز سال خود هستند. زمان دقیق انقلاب تابستانی سال جاری در ایران، 20 دقیقه بامداد جمعه 1 تیر 1403 است که این زمان بر اساس منطقه زمانی هر کشور متغیر می باشد. هر چه بیشتر به دو قطب نزدیک و از خط استوا دور می شوید، نور روز بیشتری را تجربه خواهید کرد. در پایخت اکوادور، «کیتو»، که کمی در بالای خط استوا قرار دارد، مردم خیلی متوجه این تفاوت نمی شوند. آن ها تنها 6 و نیم دقیقه نور روز بیشتری را تجربه می کنند. اما ساکنین «هلسینکی» در فنلاند در ساعت 03:54 بامداد طلوع آفتاب را می بینند و حدود 19 ساعت نور روز خواهند شد. حتی شب هم در این شهر خیلی تاریک نمی شود. ساکنین شهر «فیربنکس» (Fairbanks) در مرکز ایالت آلاسکای آمریکا روز طولانی تری خواهند داشت و حدود 22 ساعت نور روز را تجربه خواهند کرد.
چرا همگی 12 ساعت نور روز را در طول سال تجربه نمی کنیم؟ مردم در سراسر کره زمین تقریبا روز و شب یکسانی را در «اعتدال بهاری» (spring equinox) 3 ماه پیش تجربه کردند. اما میزان نور خورشید در نیم کره شاملی از آن زمان به صورت روزانه در حال افزایش بوده است. دلیل این امر این است که زمین روی محوری قرار دارد که از مرکز سیاره می گذرد. اما این محور با زاویه 23.5 درجه می چرخد. ناسا می گوید: «با چرخیدن زمین دور خورشید که هر سال یکبار رخ می دهد، محور زاویه دار آن همیشه جهت یکسانی را نشان می دهد. بنابراین در طول سال بخش های متفاوتی از زمین، پرتورهای مستقیم خورشید را دریافت می کنند». وقتی خورشید به بالاترین نقطه خود در نیم کره شمالی می رسد، انقلاب تابستانی رخ می دهد. بعد از آن، روزها دوباره کوتاه تر می شوند تا اینکه در «اعتدال پاییزی» (fall equinox) دوباره به آن تقسیم 12 ساعته روز و شب برسیم.
انقلاب تابستانی معمولا گرم ترین زمان سال نیست، اما این هفته در خیلی از بخش های ایالات متحده بسیار گرم است. «تیلور وارد»، تهیه کننده ارشد آب و هوای CNN، می گوید: «به صورت میانگین اکثر قریب به اتفاق ایالات متحده آمریکا گرم ترین دماهای خود را در جولای یا اوایل آگوست تجربه می کنند. بعد از انقلاب تابستانی دما افزایش پیدا می کند چون انرژی خورشیدی دریافتی از انرژی از دست رفته در شب بیشتر خواهد بود. تا زمانی که نور روز برای تغییر این موضوع به اندازه کافی کوتاه نشود، این جمع آوری گرما ادامه دارد. تنها ناحیه آمریکا که گرم ترین دماهای خود را در ماه جون می بییند که با بلندترین نور روز سال مصادف است، بخش هایی از جنوب غرب است». دلیل این موضوع هم فصل موسمی ابری در ماه های جولای و آگوست در آن منطقه است. الگوی دمای مشابهی در جاهایی مثل ژاپن و بیشتر اروپا هم برقرار می باشد.
جشن های انقلاب تابستانی
سنگ های کهن استون‌هنج در جنوب غربی انگلیس به حدود 2500 سال قبل از میلاد برمی گردند و با استفاده از ستاره شناسی تراز شده بودند. محور مرکزی این یادمان با طلوع خورشید در انقلاب تابستانی و غروب خورشید در انقلاب زمستانی تراز شده بود تا سنگ ها به صورت دقیق خورشید در حال طلوع و غروب را در بلندترین و کوتاه ترین روزهای سال قاب بگیرند. این رویداد در دوران مدرن هم به خوبی و دقت گذشته رخ می دهد. موسسه «میراث انگلستان» گردهمایی ها در استون‌هنج برای انقلاب تابستانی را سازماندهی و استریم زنده ای از طلوع خورشید را پخش می کند.
جشن شب نیمه تابستان در سوئد به انقلاب تابستانی گره خورده و همیشه در جمعه ای برگزار می شود که ممکن است به یکی از روزهای 19 تا 25 جون بیفتد. «تیرک های ماه می» (maypoles)، رقص هالی محلی و آیین های رومانتیک برنامه این روز را تشکیل می دهند. در اوکراین و مکان های دیگری در اروپای شرقی، انقلاب تابستانی به شب ایوان کوپالا پیوند خورده؛ جشنی که برای خیلی از اسلاوها مضامین رومانتیک دارد. انقلاب تابستانی در هند که زادگاه فعالیت کهن یوگا می باشد، معمولا با جلسات همگانی یوگا در سراسر کشور جشن گرفته می شود. سازمان ملل متحدد هم هر ساله «روز بین المللی یوگا» را همان روز انقلاب زمستانی مشخص می کند.