اگر سوار یکی از سافاری های آفریقا شده باشید، احتمال زیادی وجود دارد که عبارت «5 حیوان بزرگ» (Big Five) به گوشتان خورده باشد که فهرستی تماشایی از «بزرگ زیادگان» (megafauna) شاخص است. «ناتالیا بورگو» (Natalia Borrego)، دستیار پژوهشی «دانشگاه مینسوتا لاین سنتر» (University of Minnesota Lion Center)، می گوید که پلنگ ها، فیل ها، بوفالوهای آفریقایی و کرگدن ها «چیزهایی هستند که وقتی مردم به آفریقا و حیات وحش فکر می کنند، به ذهن شان خطور می کند.» این عبارت که در اواخر دهه 1800 در دوره استعمار آفریقا ابداع شد، به حیواناتی اشاره دارد که شکار پیاده شان برای شکارچی ها از همه حیوانات دیگر چالش برانگیزتر و خطرناک تر بود.

این حیوانات امروزه هم شکار می شوند، اما بورگو می گوید که جهش به سمت گردشگری، دیدن 5 حیوان بزرگ را به هدف «بسیار تحسین برانگیزی» برای هر سافاری سواری تبدیل کرده. از آنجایی که جمعیت همه این گونه ها در حال کاهش است، اهمیت این موضوع بیشتر شده: مخصوصا شیرها که شرایط سختی را دارند سپری می کنند و 94 درصد از زیستگاه اولیه خود را از دست داده اند. تا سال 2019 تنها حدود 20 هزارتا از این گربه های بزرگ در حیات وحش باقی مانده بود. در زیر واقعیت های جذابی را درباره 5 حیوان بزرگ داریم:

 

پلنگ

این حیوان از 4 حیوان دیگر گریزپاتر و کوچک تر است. بورگو می گوید: «من به آن ها گربه های نینجا می گویم چون زیرک هستند و پیدا کردن شان سخت تر است. رنگ اکثر پلنگ ها روشن است و خال های تیره توپر متمایزی دارند. پلنگ های سیاه بدلیل سخت بودن تمایز قائل شدن بین رنگ خز و خال های شان تقریبا یک دست به نظر می رسند. این گربه های بزرگ منزوی، حیوانات بزرگی مثل گورخر و دیگر چرندگان را شکار می کنند و بالای یک درخت می برند تا در تنهایی و آرامش آن ها را بخورند. رفتن پلنگ ها به ارتفاع بیشتر، دلیل دیگری نیز دارد: آن ها با شیر آفریقایی که یکی دیگر از 5 حیوان بزرگ است، میانه خوبی ندارند. اگر شیری فرصت کشتن یک پلنگ را داشته باشد، این فرصت را غنیمت می شمارد.

 

شیر آفریقایی

شیرها تنها گربه سان بزرگ اجتماعی هستند، اما انتظار دیدن پادشاه را نداشته باشید چون پادشاهی وجود ندارد. بورگو درباره این گربه های بزرگ می گوید که آن ها «رتبه مادرزادی ندارند. آن ها برابری طلب هستند؛ یعنی سلسله مراتب اجتماعی دائمی ندارند.» ممکن است که یک شیر نر بر دیگران چیره باشد، اما این موضوع ممکن است در هر زمانی تغییر کند. جامعه شیرها همچنین مادرتبار است، «درنتیجه شیرهای ماده قلمروها را کنترل می کنند» و در گله ای که در آن بدنیا می آیند، می مانند.

 

بوفالوی آفریقایی

این حیوانات عظیم الجثه و گاومانند اغلب در اجتماع های هزاران تایی در دشت «سرنگتی» (Serengeti) جمع می شوند؛ تشکیل گروه های بزرگ یکی از دفاع های ممکن در مقابل حیوانات شکارچی است. بوفالوهای نر و ماده هر دو شاخ دارند، اما شاخ های نرها انحنای رو به بالا دارند و در مرکز به هم پیوند می خورند؛ امری که منجر به تشکیل یک پهنه استخوانی می شود. این سازوکار دفاعی مفیدی است. البته اینکه آن ها بیش از سه برابر شیرهای رقیب شان وزن دارند نیز موثر است. به همین خاطر است که شیری که به یک بوفالو حمله می کند، خطر مردن را به جان می خرد. بوفالوها ممکن است تهاجمی رفتار کنند و اغلب با انسان ها خارج از ناحیه های محافظت شده درگیر می شوند.

 

فیل آفریقایی

بزرگترین حیوان از بین 5 حیوان بزرگ، فیل گرم دشت آفریقایی است که تا 6350 کیلوگرم می تواند وزن داشته باشد. فیل جنگل آفریقایی که حدود 90 سانتی متر کوتاه تر است و در جنگل های «حوضه کنگو» (Congo Basin) زندگی می کند، بعد از اینکه آزمایش ژنتیک در سال 2010 نشان داد که تفاوت های زیادی بین ساکنین جنگل و گرم دشت هست، یک گونه جداگانه اعلام شد. فیل های گرم دشت به اندازه کافی بزرگ هستند تا چشم انداز را تغییر دهند، درختان را از جا بکنند تا سبزه زار درست کنند، بذر پراکننده کنند و بطور کلی تنوع زیستی را افزایش دهند.

 

کرگدن ها

دو گونه کرگدن های سیاه و سفید و 5 زیرگونه از آن ها در آفریقا باقی مانده که آن ها شامل کرگدن سفید شمالی، کرگدن سفید جنوبی، کرگدن سیاه شرقی، کرگدن سیاه جنوب مرکزی و کرگدن سیاه جنوب غربی می شوند. همه آن ها عظیم الجثه هستند؛ حداکثر وزن شان 2270 کیلوگرم است و شاخ هایی دارند که تا یک و نیم متر رشد می کنند. کرگدن سیاه غربی در سال 2011 منقرض اعلام شد که دلیل اصلی آن شکار آن ها برای شاخ های شان بود. آخرین کرگدن سفید شمالی نر در سال 2018 مرد و با اینکه دو کرگدن سفید شمالی ماده همچنان زنده بودند، آن گونه هم عملا منقرض شده محسوب شد. حدود 20 هزار کرگدن سفید جنوبی باقی مانده اند که اکثر آن ها در آفریقای جنوبی هستند. اقداماتی جهت حافظت از این حیوانات انجام شده که باعث افزایش جمعیت کرگدن های سیاهی شده که کوچک تر و بشدت در خطر انقراض هستند. زیستگاه اصلی آن ها در آفریقای شرقی و جنوبی است.

 

5 حیوان های دیگر

حیات وحش آفریقا بطور خارق العاده ای غنی است و به همین خاطر در طول سالیان گذشته، 5 حیوان های دیگری نیز معرفی شده اند. از این ها می توان به 5 حیوان کوچک (شامل «لاکپشت پلنگی» (leopard tortoise) و «حشره خوار فیلی» (elephant shrew))، 5 حیوان خجالتی و 5 حیوان زشت اشاره کرد.

 

منبع: وبسایت National Geographic