خبرنگاران/قم پژوهشگر شهری، محله گردی در قم را ظرفیتی ارزشمندب رای گردشگری ترکیبی ذکر کرد.

در سی صد و نود و پنجمین جلسه قم بنیاد قم پژوهی که با موضوع محله تاریخی باغ پنبه دیروز و امروز با حضور اعضای بنیاد و مهمانان در موسسه طلوع مهر برگزار گردید، سیدمحسن محسنی یکی از پژوهشگران شهری گفت: در بحث محلات تاریخی باید رویکرد ما تغییر کند به طوری که در این محله ها جایی برای عرضه فراوریات صنایع دستی، سوغات و محصولات باغی قم فراهم گردد تا ضمن فعالیت های مالی بافت های تاریخی و محلات قدیمی قم حفظ شوند.

وی با بیان این که قم شهری تمدنی و میراثی است گفت: محله های تاریخی قم جزئی از هویت های ما است. بنابراین هویت هم واجد ارزش معنوی و هم واجد ارزش مادی است. ارزش معنوی برای ما اعتبار ایجاد می نماید و ارزش مادی برای ما فراوری ثروت و ایجاد اشتغال می نماید.

محسنی با بیان اینکه منشا اصطلاحاتی مانند مدرن و پست مدرن غرب فرهنگی است، نه غرب جغرافیایی،گفت: در این عصر اهمیت توجه به محلات تاریخی معین می گردد و باید بافت تاریخی قم را بر اساس قاعده مقیاس و تطبیق در نظر گرفت. درداخل کشور مانند یزد و کاشان و در بعد خارجی با کشورهای منطقه، خاورمیانه، شرق آفریقا و اروپا مقایسه کنیم وببینیم آنها با هویت های تاریخی خود چگونه رفتار می نمایند.

این قم پژوه توضیح داد: در بعد منطقه، دبی نمونۀ کشوری کاملا مدرن است. شهری با آسمان خراش های متعدد اما در کنار این ساختمان های ساخته شده به سبک مدرن، بخش های تاریخی و هویتی خود را نیز به خوبی حفظ نموده است.

محسنی با بیان این که مدیریت شهری قم دچار فقر تاریخی است اضافه نمود: متاسفانه به علت عدم توجه لازم به ظرفیت های تاریخی قم و رویکرد صرف به صنعتی کردن استان، باعث شده است تا امروز رودخانه فصلی سلمان به محل زباله و پسماند صنعتی تبدیل گردد و سلفچگان دچار آلودگی زیست محیطی شده است ووقتی در سطح شهر از بام بازار کهنه به شهرقم نگاه می کنی با شهری آشفته روبه رو می شوید.

وی با اشاره به مزیت های خرد و کلان ظرفیت های گردشگری قم گفت: یکی از بهترین کارها برای نجات قم از دست آلودگی ها، توجه به گردشگری ترکیبی است.

این قم پژوه در شرح گردشگری ترکیبی گفت: قم از نظر فراوری پسته، فندق و زعفران بسیار منحصر به فرد است؛ به طوری که در متون پهلوی از زعفران قم یاد شده است. بنابراین می گردد محله ها و خانه های تاریخی قم محلی برای عرضه سوغات و محصولات باغی و صنایع دستی و فرش دستباف قم باشد.

محسنی در مورد محله باغ پنبه گفت: تقریبا در اواخر دوران قاجار، شهر قم به ده محله تقسیم شده بود. یکی از این محلات، محلۀ نوبنیاد باغ پنبه بود. این محله در واقع آخرین حلقۀ گسترش شرقی - غربی شهر به سوی حرم مطهر بود. گواه این مطلب توسعۀ بازار کهنه و بازار بزرگ در همین امتداد جغرافیایی است. ضمن این که قسمتی از همین محله به نام کوچه نو - که بعدها مستقل شد - در منتها الیه خط توسعه این دلیل را تقویت می نماید. از نظر موقعیت این محله در بین خیابان 55 متری عمار یاسر و خیابان باجک واقع شده است.

این پژوهشگر شهری با بیان این که وجه تسمیه یا علت نامگذاری این محله به آن جهت بوده است که در سابق در این محل پنبه کشت می کردند اضافه نمود: در دوران ناصرالدین شاه یکی از تجار بزرگ و خیّر قم به نام حاج علی اکبر ارباب که به القاب تاجر و پالان دوز و باغ پنبه ای هم موسوم بوده است، آب انبار و مسجدی در این محل می سازد که ساختمان قدیمی آن تا دهه شصت شمسی باقی بود که پس از تخریب، مسجد نوبنیاد کنونی جای آن ساخته می گردد.

وی گفت: بازماندگان وی هنوز در این محل ساکن اند. در کنار این مسجد، گذر کوچک محل واقع شده است که دارای دو مغازه است که یکی از آنها که نانوایی سنگکی است و همین اینک نیز دایر است. همچنین این محل دارای دو حمام به نام حمام اولیا و شاهزاده یا شازده بوده که این دو نیز در گذر زمان تخریب شده است.

محسنی با بیان این که کهن ترین مکان این محل بقعۀ بابامسافر است که در محل باغشاه سابق و حد فاصل محلۀ مزبور با محلۀ مسجد آدینه بوده است توضیح داد: در متون صفوی از این بقعه یاد شده و تکیه ای در جوار آن قرار داشته که گویا محل تجمع عرفا و دراویش بوده است. صوفیان بعدی باغ پنبه می توانند از بازماندگان این دراویش باشند. بنای کهن این بقعه نیز در دهۀ شصت تخریب و ساختمان کنونی به جای آن گذاشته شد.

وی با بیان این که در چندین کتب تاریخی به نام باغ پنبه پرداخته شده است اظهار کرد: بسیاری از خاندان اصیل و علما و بزرگان و پهلوانان قمی از این محله برخاسته اند. تاریخچۀ این محله را یکی از فضلای این محل جناب سیدحسن لاجوردی به نگارش درآورده که به نظر یکی از بهترین محله نگاری های شهرهای کشور است.

این کارشناس شهری اضافه نمود:خانۀ تاریخی لاجوردی نیز در این محل بود که متاسفانه حدود شش سال پیش تخریب شد. قسمت شمالی آن کار فرزندان استاد حسن معمار قمی سازندۀ تیمچۀ بزرگ بوده است و همچنین این محله چندین مغازه دیگر هم از جمله بقالی و قصابی داشته که بعضی از آنها هنوز دایر است. تعدادی از خانه های تاریخی قم از جمله خانۀ یزدان پناه (ارباب نو)، سلامت و لاجوردی زاده در این محل است.

بافت تاریخی قم مدیریت واحدی ندارد

محمد امیدواریان پژوهشگروکارشناس شهرسازی و معماری نیز دراین جلسه با ابراز تاسف از خانه های تاریخی تخریب شده در باغ پنبه گفت: بزرگ ترین مشکل بافت تاریخی قم این است که مدیریت واحدی ندارد. میراث فرهنگی، آستانه، شهرداری و مالکین همه در این موضوع نقش دارند. بنابراین در بحث بافت تاریخی با مشکلاتی روبرو هستیم.

وی با بیان این که از دهه هشتاد بافت کُشی و تخریب بافت تاریخی قم آغاز شد توضیح داد: محدوده بافت تاریخی قاتل بافت تاریخی شده است؛ چرا که تا پیش از معین این حدود خانه های تاریخی بهتر حفظ می شده است.

این کارشناس با بیان این که بیش از صد خانه تاریخی در محله باغ پنبه شناسایی شده است توضیح داد: به زودی جلد اول خانه های تاریخی قم منتشر خواهد شد.

امیدواریان گفت: در طول محله باغ پنبه تعدادی از خانه ها تخریب شده است. بعضی هم وضعیت خوبی ندارند و در آستانه تخریب هستند و عده ای نیز مانند خانه لاجوردی زاده در حالت کما به سر می برند.

وی با بیان این که علی رغم کوشش های انجام شده برای حفظ خانه های تاریخی در نگاه کلان مدیران با حفظ خانه های تاریخی موافق نیست اضافه نمود: در شهری مانند کاشان مردم به دنبال ثبت خانه های خود هستند؛ چون بازگشت سرمایه آن صد درصد است.

در ادامه جلسه خانم مستقیم دیگر میهمان جلسه و نماینده شرکت عمارت خورشید که وظیفه احیا بافت باغ پنبه را بر عهده داشت گفت: در موضوع احیا بافت تنها بازآفرینی کالبد مطرح نیست بلکه باید به مسائل مالی و اجتماعی و فرهنگی محله نیز توجه گردد. همچنین هر نوع فعالیتی در بافت نیازمند مشارکت مردم است. در این زمینه تا حدودی توانستیم پیروز عمل کنیم اما هنوز احیا بافت به طور کامل انجام نشده است.

همچنین در این جلسه یزدانی مدیر مسئول و سردبیر نشریه عمران نامه قم که گزارش مفصلی از محله باغ پنبه در این شماره نشریه خود منتشر نموده بود، گفت: این نشریه با رویکرد حفظ معماری تاریخی قم ویژه مهندسان شهرسازی و معماری منتشر می گردد وطی پنج سال گذشته پانزده شماره تخصصی منتشر شده است.

برای دریافت ویزای اروپا با ما تماس بگیرید.

• موضوعات مرتبط:
• راهنمای سفر اروپا