امروزه انواع متعددی از گردشگری فعالند و گردشگران با مقاصد، جاذبه ها، انگیزه ها و گونه های جدیدی از گردشگری روبرو هستند.

عده ای به قصد ملاقات موزه ها و مراکز فرهنگی، بعضی برای درمان، بعضی نیز مقاصد ساحلی را برای تمدد اعصاب و آرامش و… برای سفر انتخاب می نمایند.

یکی از تغییراتی که امروزه صنعت گردشگری را شامل می گردد این است که دیدگاه ها نسبت به گردشگری انبوه تا حدودی تغییر نموده است.

گردشگری انبوه همان سبک سنتی گردشگری است که حجم گسترده ای از گردشگران در یک مقصد حضور پیدا می نمایند و هدف صرفا درآمدزایی بیشتر از گردشگران است حتی ممکن است به محیط و تاسیسات آن مقصد نیز آسیب برساند.

اما مسئله ای که امروز در راستای گردشگری حائز اهمیت است فقط منافع مالی صنعت گردشگری نیست بلکه حفاظت محیط زیست و همچنین آموزش و تعامل بیشتر گردشگران است.

درواقع امروزه بالاخص در کشورهای توسعه یافته صرفا منافع ارزی و سودآوری گردشگری اهمیت ندارد بلکه تفکرات اصلاح شده و توسعه پایدار نیز مدنظر است و اینکه گردشگران صرفا بازدیدنماینده نباشند بلکه درکنار گذران اوقات فراغت و سفر خود، مهارتی بیاموزند یا با تعامل خود با مقصد و مردم محلی به صلح دنیای نیز یاری نمایند.

نوعی از گردشگری که چند سالی است باب شده اما هنوز هم مبحثی تازه در این صنعت به شمار می رود گردشگری خلاق است.

گردشگری خلاق، به عنوان نسل جدید و سوم گردشگری شناخته می گردد. نسل اول گردشگری برگردشگری ساحلی تمرکز داشت که گردشگران با هدف کسب آرامش و اوقات فراغت به مکانی سفر می کردند، نسل دوم گردشگری نیز به عنوانگردشگری فرهنگی شناخته می شد که بیشتر بر روی بازدید از موزه ها و گشت های فرهنگی تمرکز داشت و اما گردشگری خلاق بر تعامل بیشتر تمرکز دارد.

گردشگری خلاق، ریشه در شبکه شهرهای خلاق یونسکو دارد. برنامه شبکه شهرهای خلاق یونسکو که از اکتبر 2004 شروع شد درواقع هدف از این برنامه، این بود که توسعه در ابعاد اجتماعی، مالی و فرهنگی شهرها با استفاده از خلاقیت انسانی، هنرها و سایر سنت های خلاق، قابلیت های محلی و یک تبادل فرهنگی مدنظر باشد.

گردشگری خلاق نیز به همین دلیل ایجاد شد و یک شعار معروف دارد که می گوید:موزه های کمتر، میدان های بیشتر. یونسکو نیز گردشگری خلاق را به عنوان یک سبک جدید از گردشگری پذیرفت و از آن در راستای شبکه شهرهای خلاق حمایت کرد و تعریف مفهومی از گردشگری خلاق را یونسکو در سال 2006 به این صورت ارائه داد: گردشگری خلاق سفری است که با هدف نیل به یک تجربه دست اول و کنشمندانه انجام شده و همراه یادگیری مشارکتی هنرها، میراث فرهنگی یا ویژگی های خاص یک مکان است و با ساکنین مقصد گردشگری که خالق فرهنگ زنده آن مکان هستند ارتباطی مفید فراهم می سازد.

اما اگر بخواهیم تعریف عامیانه ای از گردشگری خلاق ارائه دهیم، اولا گردشگری خلاق می بایست در مقصدی صورت گیرد که جزئی از شبکه شهرهای خلاق باشد یعنی هنر، سنت یا چیزی برای ارائه داشته باشد مثلا یک مقصد در زمینه خوراک، دیگری در زمینه شعر و شاعری و یا هنرهای صنایع دستی غنی و خلاق است و گردشگران به مقاصد خلاق سفر می نمایند و به جامعه محلی نزدیک می شوند و با آنها تعامل پیدا می نمایند و در کارگاه ها در کنار جامعه محلی به یادگیری و مشارکت در صنایع خلاق آن مقصد مشغول می شوند.

برای مثال گردشگران ابتدا خوراک محلی مقصدی را می آموزند و خودشان اقدام به پخت آن خوراک می نمایند یا یک صنایع دستی جدید یاد می گیرند و آن را می سازند.

نکته مهمی که در گردشگری خلاق مدنظر است تعامل حداکثری گردشگران با جامعه محلی، تجربه ای ناب برای گردشگران، منافع مالی و درآمدزایی برای جامعه محلی-به طوری که جامعه محلی از هنر و سنت خود درآمدزایی دارد- گردشگری پایدار، توسعه صنعت گردشگری، تبلیغ هنر، خوراک یا سنت یک مقصد و …. است.

در کشور ما نیز این قابلیت برای توسعه گردشگری خلاق فراهم است. به طوری که شهر رشت با داشتن بیش از 160 نوع خوراک به عنوان شهر خلاق در زمینه غذا و خوراک شناسی در یونسکو ثبت شده یا شهر اصفهان به عنوان شهر خلاق در زمینه صنایع دستی و هنرهای بومی ثبت شده. اگر به این نوع از گردشگری توجه گردد، برنامه ریزی گردد، زیرساخت ها فراهم گردد، آموزش داده گردد، تبلیغ گردد و … می تواند بدون اینکه محدودیتی برای حضور گردشگران داشته باشد مقصدی برای پذیرایی از گردشگران خلاق باشد و درآمدزایی و توسعه گردشگری و مالی را به همراه داشته باشد.

هرچند ممکن است این سبک از گردشگری نیز منتقدان خود را داشته باشد اما هرچه که باشد این سبک از گردشگری در دنیا مانند کشور تایلند هواداران خود را پیدا نموده است.

سامان شافعی، کارشناس ارشد برنامه ریزی توسعه گردشگری

برای دریافت ویزای اروپا با ما تماس بگیرید.