گهواره بشریت | تاریخچه انسان | آفریقای جنوبی | قسمت چهارم

در سه قسمت قبلی این سلسله مقالات درباره شیوه شکل گیری حیات روی زمین، گونه انسان و دو نمونه از قدیمی ترین فسیل های کشف شده از پیشینیان انسان، آردی و لوسی، مطالبی را در اختیارتان قرار دادیم. در این قسمت تاریخچه انسان، از انسان ماهر تا انسان خردمند، را بررسی می کنیم؛ موضوعی که برای گردشگران تور آفریقای جنوبی با توجه به وجود گهواره بشریت در این کشور می تواند جذاب باشد. 

 

انسان ماهر

«انسان ماهر» (Homo habilis) یک گونه منقرض شده از انسان است که تقریباً 2.4 تا 1.4 میلیون سال پیش زندگی می کرده است. هومو هابیلیس که به عنوان یکی از اولین اعضای جنس هومو شناخته می شود، بخشی از یک مرحله حیاتی در تکامل انسان بود. این گونه با اندازه مغز بزرگتر در مقایسه با اجداد استرالوپیتکوس خود ظرفیت شناختی افزایش یافته ای داشتند. شواهد فسیلی نشان می‌دهد که انسان ماهر قد نسبتاً کوچکی داشت، روی دو پا راست می‌رفت و با دست‌های ماهرانه خود قابلیت کار با ابزار را داشت. فسیل هایی از این گونه در تانزانیا در دهه 1960 کشف شده اند. وجود ابزارهای سنگی در کنار بقایای انسان های ماهر نشان می دهد که این گونه از اولین استفاده کنندگان ابزار و دارای سطح ابتدایی اما قابل توجهی از پیشرفت ابزارسازی بوده است. در حالی که هومو هابیلیس یک گونه متمایز در نظر گرفته می شود، بحث و تحقیق در مورد طبقه بندی آن و موقعیت آن در درخت تکاملی گونه های اولیه هومو ادامه دار است.

 

انسان راست قامت

«انسان راست قامت» (Homo erectus) گونه ای منقرض شده از انسان هاست که از حدود 2 میلیون تا 200 هزار سال پیش زندگی می کرده است. هومو ارکتوس که به عنوان یک گونه انتقالی مهم در تکامل انسان شناخته می شود، چندین ویژگی متمایز دارد. انسان راست قامت که با ساختار بدنی مدرن تر، قاب مغزی بزرگتر و اندازه صورت کاهش یافته در مقایسه با پیشینیان خود مشخص می شود، توانایی های شناختی و سازگاری پیشرفته ای از خود نشان داد. این گونه به دلیل ایجاد ابزارهای سنگی پیچیده تر و استفاده از آن ها شناخته می شو؛ امری که نشان دهنده سطح پیشرفت فن آوری انسان است. اعتقاد بر این است که هومو ارکتوس اولین انسان نما بوده که از آفریقا مهاجرت کرده و به مناطق مختلف از جمله آسیا و اروپا پراکنده شده است. توانایی آن در راست راه رفتن و ظرفیت آن در استفاده از ابزارها و همکاری اجتماعی، انسان راست قامت را به عنوان یک بازیگر کلیدی در سفر تکاملی به سمت انسان‌های مدرن از نظر آناتومی نشان می‌دهد.

 

نئاندرتال

«نئاندرتال ها» (Neanderthals) گونه ای از انسان های نخستین بودند که از حدود 400 هزار تا 40 هزار سال پیش در بخش هایی از اوراسیا سکونت داشتند. این انسان سانان بسیار قوی، سازگار با آب و هوای سرد، دارای ویژگی های فیزیکی متمایزی مانند اندام تنومند، بینی بزرگ و برآمدگی ابروهای برجسته بودند. نئاندرتال‌ها شکارچیان و گردآورندگان ماهری بودند که از ابزارهای سنگی پیچیده استفاده می‌کردند و شواهدی از رفتار نمادین را به نمایش می‌گذاشتند؛ همانطور که در شیوه‌های دفن و خلق آثار نمادین شان دیده می‌شود. آن‌ها با انسان‌های اولیه دیگر همزیستی داشتند و اجداد مشترکی با انسان‌های امروزی دارند. مطالعات ژنتیکی اخیر نشان داده اند که انسان‌های غیر آفریقایی دارای درصد کمی از DNA نئاندرتال هستند که نشان‌دهنده تلاقی بین این دو گروه است. با وجود انقراض آنها در حدود 40 هزار سال پیش، نئاندرتال ها نقش مهمی در درک ما از تکامل انسان و تعاملات پیچیده میان گونه های مختلف انسان نما دارند. نئاندرتال ها بیشتر در مناطق اروپا و غرب آسیا پیدا شده اند. اولین کشف آن ها در دره نئاندرتال در آلمان صورت گرفته بود. در سال 1856 در درۀ نئوآندر در آلمان، تعداد زیادی فسیل نئاندرتال یافت شد. بقایای آن ها در کشورهای دیگری در اروپا و همچنین در شرق آسیا، ازبکستان و ایران نیز بقایایی کشف شده است.

 

انسان خردمند

«انسان خردمند» (Homo sapien) طبقه بندی علمی برای انسان های امروزی است که تنها گونه بازمانده از جنس هومو است و حدود 300 هزار سال پیش در آفریقا ظهور کرد. با گذشت زمان، انسان های خردمند به تدریج به سراسر جهان مهاجرت کردند و جایگزین گونه های دیگر انسان چون نئاندرتال ها شدند. ویژگی‌های کلیدی انسان های خردمند شامل مغز بزرگ نسبت به اندازه بدن، حالت ایستاده دوپا و توانایی‌های شناختی پیچیده می شود. این توانایی های شناختی امکان توسعه زبان، استفاده از ابزارهای پیشرفته، بیان هنری و تفکر نمادین را فراهم کرد. انسان‌های خردمند سازگاری قابل‌توجهی از خود نشان دادند؛ موضوعی که به آن‌ها اجازه می‌داد تا در محیط‌های متنوع رشد کنند. تاریخچه انسان خردمند شامل پیشرفت‌های فرهنگی و پیشرفت در ساخت ابزار قابل توجه می شود. توسعه کشاورزی در حدود 10 هزار سال پیش آغازگر جوامع مستقر بود؛ امری که منجر به ظهور تمدن ها شد. با گذشت زمان، انسان ها ساختارهای اجتماعی پیچیده ای را ایجاد کردند، جوامعی را تشکیل دادند و فرهنگ های متنوعی را ساختند که هر کدام زبان، آداب و رسوم و باورهای خاص خود را داشتند. نئاندرتال ها در حدود چهل هزار سال پیش منقرض شدند و امروزه انسان‌های مدرن تنها گونه انسان روی زمین هستند.

 

قسمت چهارم سلسله مقالات گهواره بشریت به پایان رسید. بخش دیگر این مطلب را در قسمت سوم مطالعه فرمایید. تحقیق و گردآوری این مقالات توسط آقای مهدی جهانبخش انجام شده است.